Không tính vào chi phí thì tính vào đâu?

Hiện tại chưa nên áp dụng quy định

Việc doanh nghiệp sử dụng vốn vay vượt quá 4-5 lần vốn chủ sở hữu là tương đối phổ biến, đặc biệt trong một số ngành nghề đặc thù hoặc cần vốn lớn như xây dựng, năng lượng, bất động sản, thương mại... Tỷ lệ nợ/vốn cao, theo quan điểm của tôi, thực ra chỉ là một dấu hiệu của rủi ro tài chính của doanh nghiệp, chứ không hoàn toàn cho thấy là doanh nghiệp có rủi ro cao. Trên thực tế rủi ro của doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, ví dụ như ngành nghề kinh doanh, phương án kinh doanh, ban lãnh đạo...

Trên thế giới quy định về việc không cho trừ chi phí tính thuế là để hạn chế rủi ro tài chính từ những doanh nghiệp vốn mỏng. Đương nhiên khi quy định, ngoài việc hạn chế những doanh nghiệp không có tiềm lực và có nhiều rủi ro tiềm ẩn thì đồng thời cũng gây khó khăn cho những doanh nghiệp có thực lực và hoạt động kinh doanh tốt.

Tỷ lệ nợ/vốn là 5/1 hoặc 4/1 chắc chắn sẽ có tác động lớn đến tất cả các doanh nghiệp trong xã hội, kể cả các doanh nghiệp làm ăn tốt. Quy định này có thể khiến các doanh nghiệp có khả năng và đang xem xét mở rộng sản xuất, cũng như các nhà đầu tư nước ngoài phản ứng và xem xét lại các quyết định đầu tư ở Việt Nam vì chi phí thuế sẽ đội lên rất cao, nhất là trong những ngành nghề cần nhiều vốn như trên.

Theo tôi, quy định này, về lâu dài, là nên áp dụng, nhưng tại thời điểm hiện tại thì chưa phù hợp. Trong thời điểm kinh tế chưa thực sự hồi phục, Chính phủ đang khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư mới và mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, quy định này sẽ là ảnh hưởng không nhỏ đến các nỗ lực kêu gọi và thu hút đầu tư. Nên chăng thay vì việc áp dụng ngay, có thể giãn thời gian áp dụng vào năm 2019 hoặc năm 2020, cho các doanh nghiệp một khoảng thời gian cần thiết để có phương án kinh doanh và đầu tư phù hợp nhằm đáp ứng được yêu cầu. 

(Ông Phan Vũ Hoàng, Phó tổng giám đốc dịch vụ tư vấn thuế, Deloitte Việt Nam)

Phản ứng từ nhiều phía

Dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật thuế dự kiến sẽ được trình ra Quốc hội xem xét thông qua vào tháng 10 tới. Ngay lập tức, nhiều điểm trong dự thảo này đã bị doanh nghiệp phản ứng.

Chuyên gia về thuế Phạm Ngọc Long phân tích, ông không phủ nhận rằng trong thực tế có nhiều doanh nghiệp có khoản vay vốn sản xuất kinh doanh vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu dẫn đến nguy cơ mất an toàn tài chính của doanh nghiệp và nhiều doanh nghiệp khác do ảnh hưởng bởi chi phí lãi vay mà dẫn tới bị lỗ. Tuy nhiên, ông Long cho rằng không nên quy định tỷ lệ vay này bởi lý do sau:

- Thứ nhất, doanh nghiệp/tổ chức tài chính cho một doanh nghiệp vay thì phải đánh giá khả năng thu hồi vốn và lãi vay. Nếu dự án khả thi thì doanh nghiệp/tổ chức tài chính sẵn sàng cho vay và chịu rủi ro về việc mất vốn này. Đây là quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp.

- Giả sử khoản chi phí lãi vay có làm cho một doanh nghiệp phát sinh lỗ, tuy nhiên, doanh nghiệp cho vay lại có thu nhập từ lãi cho vay tiền và khoản thu nhập này nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. Như vậy, không thể cho rằng vì lãi vay mà làm thất thu ngân sách.

- Việc Bộ Tài chính cho rằng có doanh nghiệp lỗ triền miên trong khi doanh thu luôn tăng trưởng qua các năm và doanh nghiệp không ngừng mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh mà nguyên nhân dẫn đến tình trạng lỗ của doanh nghiệp một phần do chi phí tài chính (chi phí trả lãi tiền vay vốn cho công ty mẹ ở nước ngoài) quá lớn. Tôi cho rằng lý do này không hợp lý vì đây có thể là vấn đề chuyển giá. Nếu công ty mẹ cho công ty con vay tiền và lãi vay này được tính theo giá thị trường (doanh nghiệp có tài liệu chứng minh) thì không thể nói doanh nghiệp lỗ do chuyển giá.

Số chi phí vay có thể lớn hay nhỏ thì phải căn cứ theo quy mô của doanh nghiệp, quy mô của khoản vay và dự án đầu tư tương ứng, không nên vì việc có công ty có chi phí trả lãi tiền vay vốn lên đến vài ngàn tỉ đồng/năm mà đưa ra quy định làm khó cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Ông Long cho rằng, trong trường hợp ban soạn thảo vẫn giữ quy định thì tỷ lệ 5:1 hay 4:1 cần quy định rõ cho ngành nghề. Thậm chí, tỷ lệ 5:1 không phù hợp cho một số loại hình doanh nghiệp sản xuất, ví dụ khai thác mỏ hoặc sản xuất xi măng cần nhiều vốn để đầu tư tài sản cố định phục vụ một giai đoạn đầu tư dài hạn. Thêm vào đó, dự thảo luật cần làm rõ công thức “vốn chủ sở hữu” là từ chỉ tiêu nào và vào thời điểm nào. Lý do là không phải loại hình doanh nghiệp nào cũng phải lập báo cáo tài chính hàng tháng, hàng quí để lấy được chỉ tiêu này trên bảng cân đối kế toán.

Công ty Luật Ernst & Young Vietnam đề nghị lùi thời điểm áp dụng đến 1-1-2018 để tránh xáo trộn trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp do quy định này rất mới. Công ty này khuyến nghị thêm, Bộ Tài chính cần quy định cụ thể khoản vay là gì và chỉ nên giới hạn trong các khoản vay dài hạn theo hợp đồng.

Nhóm các nhà công nghiệp quốc tế là hội viên của Hiệp hội VBA đồng thời là hội viên của tiểu ban Rượu vang và Rượu mạnh thuộc Phòng Thương mại châu Âu tại Việt Nam đưa ra quan điểm mạnh mẽ hơn về dự luật.

Trong một kiến nghị gửi tới Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các hội viên quốc tế khẳng định họ “vô cùng quan ngại và bất ngờ” về đề xuất trong dự luật.

Một trong các lý do là dự án Luật Sửa đổi bổ sung một số điều về các luật thuế  dự kiến sẽ được trình Quốc hội khóa 13 vào kỳ họp tháng 10 tới, tuy nhiên dự án này không nằm trong Chương trình xây dựng luật, Pháp lệnh năm 2015 sửa đổi ban hành kèm theo Nghị quyết 89/2015/QH13 ngày 9-6-2015.

Nhóm này kiến nghị việc sửa đổi luật cần tuân thủ đúng quy trình và thủ tục quy định trong Luật Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật. Dự thảo cần được công bố rộng rãi để lấy ý kiến các bộ ngành, các bên liên quan, đặc biệt là các bên chịu tác động trực tiếp từ việc thay đổi về luật và phải có đủ thời gian cần thiết để doanh nghiệp có thể chủ động trong việc điều chỉnh hoạt động kinh doanh của mình cho phù hợp với quy định mới.

Tư Hoàng